Το Παράδοξο της Ευημερίας και η Δημογραφική Πρόκληση του Δυτικού Κόσμου

Σε μια εποχή πρωτόγνωρης ευημερίας, με υψηλότερα εισοδήματα, μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και αυξημένα επίπεδα εκπαίδευσης, οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες έρχονται αντιμέτωπες με ένα φαινομενικά αντιφατικό φαινόμενο: τη ραγδαία μείωση των γεννήσεων. Αυτό είναι το λεγόμενο «παράδοξο της ευημερίας» — μια παγκόσμια τάση που συνδέεται άρρηκτα με τον τρόπο ζωής στις ανεπτυγμένες οικονομίες, και ειδικά στον δυτικό κόσμο.

Η ευημερία ως αντικίνητρο για τεκνοποίηση

Σύμφωνα με διεθνή στατιστικά στοιχεία, χώρες όπως η Ελβετία, η Νορβηγία, το Λουξεμβούργο και η Σιγκαπούρη —με κατά κεφαλήν εισοδήματα από 90.000 έως και 135.000 δολάρια— παρουσιάζουν διαρκή πτώση στους δείκτες γεννήσεων τα τελευταία χρόνια. Η Ελλάδα, παρότι δεν ανήκει σε αυτή την ομάδα των πιο πλούσιων κρατών, εντάσσεται πλήρως στην ευρύτερη τάση του αναπτυγμένου κόσμου: η γονιμότητα μειώνεται και ο πληθυσμός γερνά.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ MANAGEMENT & LEADERSHIP

Το παράδοξο εστιάζει στο γεγονός ότι όσο βελτιώνονται οι συνθήκες διαβίωσης και ενισχύεται η ατομική ελευθερία, τόσο αυξάνεται η απροθυμία ή η αδυναμία των ανθρώπων να φέρουν παιδιά στον κόσμο. Η τεκνοποίηση συχνά μετατρέπεται από ελπίδα και χαρά σε άγχος και επιβάρυνση, μέσα σε ένα πλαίσιο υπαρξιακής αβεβαιότητας, έλλειψης νοήματος και κατακερματισμένων κοινοτήτων.

Από τη βιομηχανική ανάπτυξη στην υπαρξιακή κρίση

Το παράδοξο της ευημερίας δεν είναι απλώς αριθμητικό ή οικονομικό. Είναι πολιτισμικό. Αφορά τη μετατόπιση αξιών στον σύγχρονο άνθρωπο, που συχνά αναζητά την αυτοπραγμάτωση μέσα από καριέρα, εμπειρίες και ατομικές επιδιώξεις, παραμερίζοντας τον συλλογικό ρόλο της οικογένειας και της ανατροφής παιδιών.

Η κλιματική κρίση, η εργασιακή ανασφάλεια, η ψηφιακή απομόνωση, ακόμα και ο ατομισμός που ενισχύεται από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, προσθέτουν εμπόδια στη δημιουργία οικογένειας. Σε αυτό το περιβάλλον, η απόκτηση παιδιών φαντάζει δύσκολη επιλογή, ακόμη και για ανθρώπους που οικονομικά θα μπορούσαν να την υποστηρίξουν.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η ευρωπαϊκή απάντηση: μέτρα, στρατηγική και πολιτισμική αλλαγή

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει πλέον τη δημογραφική κρίση ως κρίσιμο ζήτημα βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας. Χώρες-μέλη εφαρμόζουν ολοκληρωμένες πολιτικές για την υποστήριξη της οικογένειας, όπως γενναιόδωρες άδειες μητρότητας και πατρότητας, φορολογικά κίνητρα, επιδοτήσεις για τη φροντίδα παιδιών και ενίσχυση της ισότητας στην εργασία.

Η Ελλάδα, μέσα από το νέο εθνικό σχέδιο για το δημογραφικό που εγκρίθηκε το 2024, δεσμεύει 20 δισ. ευρώ για την επόμενη δεκαετία με στόχο την ενίσχυση των οικογενειών και την αύξηση των γεννήσεων. Παράλληλα, υιοθετεί δέκα κομβικές πολιτικές, μεταξύ των οποίων: παρεμβάσεις στο στεγαστικό, επιστροφή νέων από το εξωτερικό, ενίσχυση της απασχόλησης νέων και γυναικών, στήριξη των γονέων με οικονομικά και θεσμικά μέτρα, και δημιουργία πολιτισμικής αφύπνισης υπέρ της γονεϊκότητας.

Το ζητούμενο: ένα νέο πολιτισμικό αφήγημα

Ωστόσο, όπως επισημαίνει και ο Υπουργός Επικρατείας, Άκης Σκέρτσος, τα δημογραφικά προβλήματα δεν λύνονται αποκλειστικά με χρήματα. Η ουσιαστική απάντηση βρίσκεται στην επανανοηματοδότηση της ζωής. Χρειαζόμαστε μια κοινωνία που δεν θα θεωρεί τα παιδιά βάρος, αλλά ελπίδα. Που θα προσφέρει όχι μόνο πόρους, αλλά και στήριξη, κοινότητα, χρόνο και νόημα.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ SOFT SKILLS

Η επαναφορά του «μέτρου» —ως στάση ζωής που δίνει προτεραιότητα στην ποιότητα αντί για την ποσότητα, στη φροντίδα αντί για τη συσσώρευση— φαίνεται να είναι το κλειδί για να αντιστραφεί η πτωτική πορεία των γεννήσεων. Η Ευρώπη και ειδικά η Ελλάδα καλούνται να χτίσουν έναν κόσμο όπου οι νέοι θα θέλουν να δημιουργήσουν οικογένεια, όχι επειδή πιέζονται, αλλά επειδή εμπνέονται.

Για να αντιμετωπίσουμε το παράδοξο της ευημερίας, πρέπει να στοχαστούμε, να μιλήσουμε ανοιχτά και να δράσουμε με αισιοδοξία. Όπως είπε ο Πόππερ, η αισιοδοξία είναι ηθικό καθήκον. Κι ίσως, σε αυτή τη μάχη για τη ζωή, η ελπίδα είναι το πιο σημαντικό μας όπλο.