Μικροστρες: Ο Αθέατος Εχθρός που Εξαντλεί το Μυαλό, το Σώμα και τις Σχέσεις μας

Μπορεί να μην το καταλαβαίνουμε, αλλά καθημερινά βιώνουμε μικρές στιγμές πίεσης που, χωρίς να είναι δραματικές, επηρεάζουν σταδιακά την απόδοσή μας, την ευεξία μας και τις σχέσεις μας. Αυτά τα «ασήμαντα» γεγονότα —που μας αποσπούν την προσοχή, μας απογοητεύουν ή μας επιβαρύνουν συναισθηματικά— έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: δεν φωνάζουν την παρουσία τους. Κι όμως, με την πάροδο του χρόνου, αυτά τα μικροστρες σωρεύονται και καταλήγουν να μας καταπονούν περισσότερο από μεγάλες κρίσεις.

Τι είναι το μικροστρες και γιατί μας εξαντλεί

Το μικροστρες διαφέρει από το κλασικό στρες. Δεν πρόκειται για μεγάλες ανατροπές, όπως η απώλεια εργασίας ή η ασθένεια. Είναι πιο ύπουλο, γιατί δεν μοιάζει με απειλή, δεν προκαλεί άμεσα συναγερμό στο σώμα, αλλά διαβρώνει σταθερά τη σωματική και ψυχική μας ενέργεια. Μια αγχωτική ειδοποίηση στο κινητό, μια παρεξηγημένη φράση από συνάδελφο, μια αλλαγή της τελευταίας στιγμής σε ένα πρότζεκτ — όλα φαινομενικά μικρά, αλλά όλα συσσωρεύονται.

Αυτός ο σωρευτικός χαρακτήρας το καθιστά επικίνδυνο. Οι μικροστρέσσορες ενεργοποιούν σωματικές αντιδράσεις (π.χ. αυξημένο καρδιακό ρυθμό, ορμονικές μεταβολές), χωρίς όμως το σώμα να τις ερμηνεύει ως κάτι σοβαρό. Έτσι, δεν ενεργοποιούνται οι αμυντικοί μηχανισμοί του εγκεφάλου, κι εμείς απλώς συνεχίζουμε — με μια συνεχώς μειούμενη "ψυχολογική μπαταρία".

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

Πηγές μικροστρες στην καθημερινή ζωή

Οι ερευνητές Rob Cross και Karen Dillon κατηγοριοποίησαν 14 πηγές μικροστρες σε τρεις βασικές ομάδες:

1. Μικροστρες που μειώνουν τη λειτουργική ικανότητα

• Μη ξεκάθαροι ρόλοι και προτεραιότητες σε ομάδες
• Αναξιοπιστία συναδέλφων
• Απρόβλεπτη συμπεριφορά προϊσταμένων
• Πολλαπλές συνεργασίες με υψηλές απαιτήσεις
• Απότομη αύξηση καθηκόντων στο σπίτι ή στη δουλειά

2. Μικροστρες που εξαντλούν τα συναισθηματικά αποθέματα

• Ευθύνη για την επιτυχία άλλων
• Συγκρουσιακοί διάλογοι
• Έλλειψη εμπιστοσύνης σε συναδέλφους
• Άτομα που μεταδίδουν το δικό τους άγχος
• Πολιτικά/εσωτερικά παιχνίδια εξουσίας

3. Μικροστρες που πλήττουν την ταυτότητα

• Πίεση να κυνηγάς στόχους που δεν ευθυγραμμίζονται με τις αξίες σου
• Συνεχής αμφισβήτηση των ικανοτήτων σου
• Αρνητικές ή ενεργειακά εξαντλητικές διαπροσωπικές σχέσεις
• Διαταραχές στα προσωπικά σου δίκτυα υποστήριξης

Αυτά τα μικροστρες δεν προέρχονται απαραίτητα από «κακούς» ανθρώπους. Αντιθέτως, συχνά προκαλούνται από άτομα που αγαπάμε ή νοιαζόμαστε, και ακριβώς αυτή η σχέση επιτείνει το βάρος τους: το συναίσθημα της ενοχής, του φόβου να απογοητεύσεις ή της ευθύνης για άλλους.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

Πώς αντιδρά ο εγκέφαλος στο μικροστρες

Η συνεχής συσσώρευση μικροστρες μειώνει τη γνωστική εφεδρεία του εγκεφάλου. Όταν η «εργαζόμενη μνήμη» μας (το σημειωματάριο του νου μας) είναι φορτωμένη, χάνουμε τη συγκέντρωση, δεν θυμόμαστε βασικά πράγματα και νιώθουμε ομίχλη σκέψης — ένα φαινόμενο που πολλοί βίωσαν εντονότερα κατά την πανδημία.

Η νευροεπιστήμονας Lisa Feldman Barrett εξηγεί ότι ο εγκέφαλός μας διαχειρίζεται όλα τα εσωτερικά μας συστήματα — ανοσοποιητικό, καρδιαγγειακό, ενδοκρινικό — με έναν «προϋπολογισμό». Τα μικροστρες, ακόμα κι αν δεν τα καταγράφουμε συνειδητά, καταναλώνουν αυτόν τον προϋπολογισμό. Και αν το σώμα μας είναι ήδη εξαντλημένο (από αρρώστια, οικονομική πίεση, έλλειψη ύπνου), τότε γινόμαστε πιο ευάλωτοι και σε νέες πιέσεις.

Πώς να περιορίσεις τα μικροστρες

Δεν μπορούμε να αποφύγουμε πλήρως τα μικροστρες, αλλά μπορούμε να μειώσουμε την έντασή τους και την επίδρασή τους. Οι ερευνητές προτείνουν τρεις στρατηγικές:

1. Πρακτική αντίσταση

Αναγνώρισε συγκεκριμένα μικροστρες και θέσε όρια. Μάθε να λες όχι, όρισε πότε σε ειδοποιεί η τεχνολογία, επαναπροσδιόρισε σχέσεις που σε φορτίζουν.

2. Μείωσε το μικροστρες που προκαλείς στους άλλους

Η πίεση που μεταδίδεις επιστρέφει — π.χ. όταν μιλάς απότομα στο σύντροφό σου, θα πάρεις πίσω κακή διάθεση. Όσο λιγότερο εκπέμπεις, τόσο λιγότερο θα λαμβάνεις.

3. Αναπλαισίωσε τις καταστάσεις

Μάθε να «ξεφουσκώνεις» την ένταση. Άνθρωποι με πλούσια, πολυδιάστατη ζωή — με δραστηριότητες πέραν της δουλειάς — αντιμετωπίζουν τα μικροστρες με περισσότερη ανθεκτικότητα.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

Η δύναμη των ανθρώπινων σχέσεων

Ένα από τα πιο ισχυρά «αντίδοτα» στο μικροστρες είναι η αυθεντική σύνδεση με άλλους ανθρώπους. Όχι μόνο για υποστήριξη, αλλά και για προοπτική. Ένα χόμπι, μια αθλητική ομάδα, μια παρέα φίλων εκτός επαγγέλματος μπορεί να λειτουργήσει σαν «ασπίδα». Ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται να διαχειρίζεται καλύτερα τα συναισθήματα όταν βρίσκεται σε ποιοτικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Έρευνες δείχνουν ότι όσοι έχουν ποικιλία κοινωνικών ομάδων (π.χ. γυμναστική, εθελοντισμός, λέσχες βιβλίου) έχουν καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία. Επιπλέον, η επαφή με ανθρώπους διαφορετικών επαγγελμάτων και προελεύσεων εμπλουτίζει την οπτική μας και μειώνει τη σημασία που δίνουμε στα «μικρά» προβλήματα.

Το μικροστρες δεν είναι αδυναμία. Είναι αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής. Αν το αναγνωρίσεις, αν μάθεις να το περιορίζεις και αν επενδύσεις σε σχέσεις και δραστηριότητες που σε θωρακίζουν, θα δεις τη διαφορά. Όχι μόνο στην παραγωγικότητά σου, αλλά και στην ποιότητα της καθημερινότητάς σου.