Ιστορική απόφαση της Χάγης: Η κλιματική αλλαγή ως υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα

Μια ιστορική γνωμοδότηση από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έρχεται να ταράξει τα νερά της διεθνούς πολιτικής σκηνής, αναγνωρίζοντας για πρώτη φορά ότι η κλιματική αλλαγή συνιστά «επείγουσα και υπαρξιακή απειλή». Παρότι η γνωμοδότηση δεν είναι δεσμευτική, νομικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι έχει σημαντικό νομικό και πολιτικό βάρος, το οποίο θα καθορίσει την πορεία χιλιάδων δικαστικών υποθέσεων που σχετίζονται με την κλιματική δικαιοσύνη.

Η απόφαση αυτή αποσαφηνίζει με σαφήνεια ότι η παράλειψη κρατών να τηρήσουν τις διεθνείς κλιματικές τους υποχρεώσεις συνιστά παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Παράλληλα, αναγνωρίζεται το δικαίωμα των χωρών που πλήττονται από την αδράνεια άλλων κυβερνήσεων να διεκδικούν αποζημιώσεις. Στην ουσία, ανοίγει ο δρόμος ώστε η κλιματική αδράνεια να αντιμετωπίζεται πλέον ως νομικά επιλήψιμη συμπεριφορά.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ESG

Το ανθρώπινο δικαίωμα σε ένα βιώσιμο περιβάλλον

Στην απόφαση γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο «ανθρώπινο δικαίωμα σε ένα καθαρό, υγιεινό και βιώσιμο περιβάλλον», το οποίο χαρακτηρίζεται θεμελιώδες για την προστασία όλων των υπόλοιπων ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η φράση αυτή έχει βαρύνουσα σημασία, καθώς προσδίδει στην περιβαλλοντική προστασία διάσταση ανάλογη με εκείνη των κλασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενισχύοντας τα νομικά επιχειρήματα όσων προσφεύγουν στα δικαστήρια για ζητήματα κλιματικής αδράνειας.

«Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες που δεν γνωρίζουν σύνορα» δήλωσε ο δικαστής Γιούτζι Ιβασάβα, καλώντας τις κυβερνήσεις να συνεργαστούν ώστε να επιτύχουν τους διεθνείς στόχους μείωσης των εκπομπών. Η δήλωση αυτή καθιστά σαφές ότι το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και απαιτεί συλλογική δράση, χωρίς εξαιρέσεις.

Η πίεση των μικρών κρατών και η μάχη των νησιών

Η πρωτοβουλία για την ιστορική αυτή γνωμοδότηση ξεκίνησε το 2019 από φοιτητές του Βανουάτου, ενός νησιωτικού κράτους που απειλείται άμεσα με εξαφάνιση λόγω της ανόδου της στάθμης των ωκεανών. Η υποστήριξη της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ έδωσε τελικά την απαιτούμενη ώθηση. Η υπόθεση ανέδειξε το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες επιθυμούν να παραμείνουν σε εθελοντικές συμφωνίες, και στα μικρά νησιωτικά κράτη που ζητούν δεσμευτικά μέτρα και οικονομική ενίσχυση από τους μεγάλους ρυπαντές.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η Συμφωνία του Παρισιού και η πραγματικότητα

Η Συμφωνία του Παρισιού του 2015, στην οποία συμμετέχουν περισσότερες από 190 χώρες, θέτει ως στόχο τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας έως 1,5°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Ωστόσο, οι τρέχουσες πολιτικές οδηγούν –σύμφωνα με τον ΟΗΕ– σε αύξηση κατά 3°C μέχρι το 2100, με καταστροφικές συνέπειες: πιο έντονα και συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα, απώλεια βιοποικιλότητας και μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών.

Το Δικαστήριο της Χάγης υπογραμμίζει ότι οι δεσμεύσεις των κρατών πρέπει να γίνονται ολοένα πιο φιλόδοξες, ανάλογα με τις δυνατότητές τους, και να μην περιορίζονται σε τυπικές υποσχέσεις.

Η αυξανόμενη δύναμη των δικαστηρίων στην κλιματική δικαιοσύνη

Η ιστορική γνωμοδότηση της Χάγης προστίθεται σε μια αυξανόμενη παγκόσμια τάση: όλο και περισσότερες περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολίτες προσφεύγουν στα δικαστήρια για ζητήματα κλιματικής αλλαγής. Μόνο έως τα μέσα του 2025, είχαν κατατεθεί σχεδόν 3.000 προσφυγές σε περίπου 60 χώρες.

Παρά τα ανάμεικτα αποτελέσματα μέχρι σήμερα, η νέα γνωμοδότηση καθιστά ευκολότερη την απόδοση ευθυνών σε κυβερνήσεις που δεν τηρούν τις διεθνείς τους δεσμεύσεις. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η πρόσφατη δικαίωση ομάδας Ελβετίδων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι οποίες απέδειξαν ότι η αδράνεια της κυβέρνησής τους απειλούσε τη ζωή τους λόγω καύσωνα.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

Ένα νέο κεφάλαιο στην κλιματική διακυβέρνηση

Η γνωμοδότηση της Χάγης δεν είναι απλώς ένα νομικό κείμενο – είναι ένα μήνυμα προς τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου ότι η κλιματική αδράνεια δεν θα μένει πια αναπάντητη. Παρά την έλλειψη δεσμευτικότητας, η συμβολική της αξία είναι τεράστια και αναμένεται να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές προσφυγές, εντείνοντας την πίεση για πιο τολμηρές κλιματικές πολιτικές.