Fake news: Όταν η Παραπληροφόρηση Σκορπά τον Πανικό και Χτυπά την Οικονομία

Πώς τα “Fake News” μπορούν να προκαλέσουν πανικό, έστω κι αν είναι χαζά

Στην εποχή της ταχύτητας και της πληροφορίας, η παραπληροφόρηση βρίσκει εύφορο έδαφος για να διαδοθεί και να ριζώσει. Ένα «χαζό» ή αθώο φαινομενικά ψέμα μπορεί να μετατραπεί σε αφορμή για πραγματικές κρίσεις, οικονομικές απώλειες και κοινωνική αναστάτωση. Τα fake news, ακόμη και όταν στερούνται στοιχειώδους επιστημονικής τεκμηρίωσης, μπορούν να γίνουν καταλύτης πανικού — όπως απέδειξε πρόσφατα το παράδειγμα της Ιαπωνίας.

Προφητείες Καταστροφών από αναφορά σε Manga..!!

Τον Ιούλιο του 2025, ένα σενάριο καταστροφής που προερχόταν από... manga (ιαπωνικό κόμικ), διαδόθηκε σαν αληθινή προφητεία. Το κόμικ του Ρίο Τατσούκι περιείχε μια υποτιθέμενη πρόβλεψη για έναν καταστροφικό σεισμό στις 5 Ιουλίου. Παρόλο που η επιστημονική κοινότητα απέρριψε κατηγορηματικά την ύπαρξη οποιουδήποτε σχετικού κινδύνου, το αφήγημα της "μαντείας" διαδόθηκε ευρέως στα social media — ιδίως σε Χονγκ Κονγκ, Νότια Κορέα και Ταϊβάν.

Το αποτέλεσμα; Ακυρώσεις κρατήσεων, πτώση του τουρισμού, αλλαγές πτήσεων, ακόμα και έκτακτα μέτρα πρόληψης που ελήφθησαν όχι από επίσημους οργανισμούς, αλλά από φοβισμένους πολίτες και τουριστικές επιχειρήσεις. Όλα αυτά, χωρίς να σημειωθεί κάποια πραγματική καταστροφή στην Ιαπωνία τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Το παράλογο της υπόθεσης δεν μειώνει τη σοβαρότητα των συνεπειών.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ MARKETING, ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΠΕΛΑΤΩΝ

Τσιπάκια στα εμβόλια Covid

Παρόμοια φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί κατά καιρούς: από θεωρίες για τσιπάκια στα εμβόλια μέχρι μαζικές αγορές προϊόντων λόγω “πληροφοριών” που κυκλοφόρησαν σε πλατφόρμες τύπου TikTok και WhatsApp. Το 2020, η πανδημία COVID-19 συνοδεύτηκε από «πληροφορίες» για δήθεν θεραπείες ή κινδύνους από το 5G, προκαλώντας ανησυχία, συγκρούσεις και —σε κάποιες περιπτώσεις— καταστροφή υποδομών.

Pizzagate και Ένοπλη Επίθεση

Το 2016, μια θεωρία συνωμοσίας γνωστή ως Pizzagate διαδόθηκε ευρέως στις ΗΠΑ, υποστηρίζοντας ψευδώς ότι κορυφαίοι πολιτικοί συμμετείχαν σε κύκλωμα παιδεραστίας με έδρα μια πιτσαρία στην Ουάσινγκτον. Παρά την απόλυτη έλλειψη αποδείξεων, η παραπληροφόρηση έπεισε έναν οπλισμένο άνδρα να εισβάλει στο κατάστημα και να απειλήσει ζωές. Το περιστατικό αυτό υπογράμμισε την ακραία δύναμη των fake news να μετατρέπουν την φαντασία σε βία.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Η IndyMac Bank στις ΗΠΑ κατέρρευσε λόγω Πανικού από Fake News

Ένα ακόμη ενδεικτικό περιστατικό σημειώθηκε το 2008 όταν μια ψευδής φήμη ότι η τράπεζα IndyMac Bank των ΗΠΑ ήταν έτοιμη να καταρρεύσει, προκάλεσε μαζικές αναλήψεις καταθέσεων μέσα σε λίγες ώρες. Η φήμη ξεκίνησε από μια ανάρτηση σε blog και στη συνέχεια αναπαράχθηκε χωρίς επαλήθευση από παραδοσιακά ΜΜΕ. Η τράπεζα τελικά κατέρρευσε, όχι επειδή είχε άμεσα προβλήματα ρευστότητας, αλλά λόγω του πανικού που προκάλεσε η φημολογία.

Perception Management

Η επαγγελματική αγορά, είτε πρόκειται για τον τουρισμό, είτε για τις επενδύσεις, είτε για την τεχνολογία, έχει απόλυτη ανάγκη από σταθερότητα, εμπιστοσύνη και αξιόπιστη πληροφόρηση. Όταν τα fake news εισχωρούν στο σύστημα, πλήττουν αυτά τα θεμέλια. Ο επενδυτής φοβάται. Ο τουρίστας ακυρώνει. Ο πελάτης αποσύρεται. Και η ζημιά επέρχεται, χωρίς να υπάρχει αντικειμενική αιτία.

Οι επιχειρήσεις καλούνται πλέον να διαχειρίζονται όχι μόνο την εικόνα τους αλλά και τη φήμη και το αφήγημα γύρω από τον τομέα τους, σε πραγματικό χρόνο. Ένα «χαζό» ψέμα που κυκλοφορεί διαδικτυακά μπορεί να έχει σοβαρότερες επιπτώσεις από μια πραγματική κρίση. Το “perception management” γίνεται πλέον βασικό εργαλείο στρατηγικής.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΑ ΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Εκπαίδευση του Κοινού

Από την πλευρά των επαγγελματιών της επικοινωνίας, των ΜΜΕ και των υπεύθυνων δημοσίων σχέσεων, η ευθύνη της διασταύρωσης πληροφοριών δεν ήταν ποτέ πιο κρίσιμη. Παράλληλα, η ανάγκη για εκπαίδευση του κοινού στον εντοπισμό και την αποδόμηση παραπληροφόρησης, αναδεικνύεται ως κοινωνική προτεραιότητα.

Η επιστημονική κοινότητα, από την άλλη, καλείται να συμμετέχει πιο ενεργά στον δημόσιο διάλογο. Δεν αρκεί να απορρίπτονται τέτοιες «προφητείες» ως γελοίες. Πρέπει να εξηγούνται, να τεκμηριώνονται και να αντικαθίστανται από εύληπτες και κατανοητές αλήθειες.

Η ιστορία με την «προφητεία» για σεισμό στην Ιαπωνία απέδειξε ότι ακόμη και μια φαινομενικά αφελής αφήγηση μπορεί να προκαλέσει απρόβλεπτες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Και αυτό δεν είναι απλώς ένα μάθημα για τα social media, αλλά για όλο το οικοδόμημα της σύγχρονης κοινωνίας. Διότι τελικά, τα fake news δεν είναι πάντα απλώς αστεία. Μπορούν να είναι και επικίνδυνα.